Vieiros

Á outra beira do teléfono, Gloria Lago, do colectivo Galicia Bilingüe, chama á redacción para queixarse de que se "manipularon" as súas palabras na información publicada o pasado martes 6 de outubro, aparecida na portada de Vieiros baixo o título Galicia Bilingüe: "Aprender o galego causa prexuízos psicolóxicos nos nenos". A voceira desta asociación pide "dereito a rectificación" desta noticia, elaborada a partir dunha nota de axencia. Ao fío, mantemos con ela a seguinte conversa.


Vieiros: Vostede matiza entón: non dixo que aprender galego causa prexuízos psicolóxicos aos nenos, ou si o dixo...?
Gloria Lago: Claro que non, tiña que estar tola, a quen se lle ocorre. Algo sacado de contexto, como neste caso, pode resultar grotesco. Imos ver, eu referíame á etapa da lectoescritura. En todos os países faise o esforzo para que os nenos poidan aprender a ler e escribir na súa lingua propia. O feito de que non se faga así pode crear prexuízos psicolóxicos aos rapaces, iso dino expertos de todo o mundo. O neno que fala castelán na casa ten conceptos que adquire na súa lingua e se lle impoñen outra ten que facer un esforzo maior. Iso supón para el un atraso. Por riba, se comparte aula con outros cativos que falan galego na casa, implica que el aprenderá de xeito máis lento. Iso crea inseguridade nos rapaces.

Cando eu tiña tres anos na miña casa falábase galego, tamén na de moitos veciños da miña idade, pero na gardería só escoitabamos castelán, parécelle ben? Pensa que iso me causou algún prexuízo psicolóxico?
E que precisamente o que nós dicimos é que iso non pode ser. O que defendemos é que se respecte o dereito a elixir. O que pedimos nós é algo semellante ao que está funcionando en Irlanda, Finlandia ou Eslovaquia. A lingua materna é fundamental, e hai que respectala. Parécenos mal que a un neno se lle obrigue a estudar nesa etapa nun idioma que non é o del. Os pais deben poder escoller. Esa liberdade é fundamental. Non pode ser que pase o que pasaba noutros tempos cos rapaces que falaban galego na casa e na escola non podían utilizalo.

O seu colectivo recoñece entón que houbo agravios... que hai que facer cos agravios, corrixilos ou non?
E que iso non pode ser. Eu en Santiago deille clases particulares a ao fillo dunha familia galegofalante, e o rapaz non era capaz de escribir "unha", escribía "un a". O propio pai dicía que era unha burrada que lle ensinasen nos primeiros anos nun idioma que non usaba na casa. Un rapaz ao que lle falan galego na casa ten que aprender a ler e escribir en galego. Pero o mesmo cun rapaz que fala castelán.

Pero pense vostede que partimos dun escenario actual no que as estatísticas din que en cidades como Coruña ou Ferrol a apenas un 5% dos rapaces de entre 15-24 anos lles falaron galego na casa desde cativos. Co modelo que vostede defende entón, que habería que facer entón neses casos... un gueto para o 5% de fillos de pais que escollan galego na escola?
Non cremos que haxa que dividir nenos por centros nin en gueto ningún. Eu estudei nun instituto francés. As persoas que falan galego no rural non estudan en guetos tampouco. Aquí existe unha convivencia correcta, O galego e o castelán son linguas parecidas. A xente enténdese na rúa sen problemas.

Pero co privilexio do que sempre gozou o castelán, non pensa entón que hai un escenario irregular fronte ao que é razoábel actuar?
Eu creo que debemos partir do que temos hoxe en día. E non se debe usar a lingua como revancha. Os pais deben poder escoller con liberdade a lingua na que queren que se eduque os seus fillos. É algo normal que se pida respecto para ese dereito. Iso non quita que deban ter coñecemento da outra lingua a través da correspondente materia obrigatoria.

Eu, como Rajoy, tamén teño un curmán do que lle vou falar, catalán neste caso. O ano pasado veu estudar a unha universidade galega. A maioría do profesorado impartía clases en galego. Nin tivo problema nin se queixou e ás poucas semanas el mesmo se atrevía xa a falar galego. Non lle parece a vostede que subestima as capacidades intelectuais das persoas?
E que ese é o problema que non acaban de entender. Cren que houbo a colonización dunha lingua sobre outra e iso non é así. Desde moitos séculos fálase aquí castelán. O idioma é un instrumento de comunicación e de convivencia. E os dereitos da persoa están por riba dos dereitos dunha lingua. As linguas non sofren, as persoas si. Nós, como pais, queremos que se deseñe o sistema que merece un país democrático. Chámannos fachas por iso, pero o que defendemos non ten nada que ver coa ideoloxía. Non queremos que se instrumentalice politicamente, e de feito as nosas ideas apóianas persoas de moitas tendencias diferentes. Aínda que non o parecese, mesmo do BNG, porque o Bloque ten que pensar que ten moito votante que é castelán-falante e que confía no seu proxecto, pero non neste punto.

Póñolle un exemplo posíbel: fillos de emigrantes galegos en Suíza falan sen problema galego, ademais de español, francés ou alemán. Non lle parece logo que nas cabeciñas dos cativos caben moitas linguas?
Non. Iso é o que nos queren transmitir desde a Consellaría de Educación. Pero está lonxe de ser así. Esa é unha idea que sae de xente que non está en contacto directo coas escolas. Porque nos colexios estamos con moita dificultade conseguindo que se rematen os estudos doutra lingua. Eu véxoo á miña beira, son profesora de inglés e os meus alumnos finalizan curso cun baixo nivel de inglés. A ensinanza bilingüe é moi complicada. Sobre todo por unha razón: non pode aplicárselle o ensino bilingüe a alguén que non quere. E iso é o que está sucedendo. Coñezo a profesores de galego que están de acordo con este punto: aos rapaces non se lle pode impoñer unha lingua. Ademais, se aprenden matemáticas ou coñecemento do medio en galego, iso prívaos de acceder ao vocabulario relacionado no seu idioma. E este decreto déixalle ao galego as materias troncais e reserva o castelán para as marías. Así, en moitos centros o que está pasando é que só se imparte unha materia en español, a de castelán.

Non é máis rica a equipaxe intelectual dun rapaz que fala varias linguas? Eu tamén lle teño expertos ben prestixiosos que defenden esa realidade.
Esa idea deféndea xente de fóra das aulas, que non dá clase. Só hai que mirar os resultados de Cataluña. O fracaso escolar dos alumnos castelán-falantes é nove puntos superior e tanto neles como nos de catalán, o nivel de castelán é paupérrimo e o rexistro culto está polo chan. Pero esta é xa unha cuestión, máis que de pedagoxía, de liberdade. O neno acaba sentindo que se desprestixia a súa lingua. Se chega á escola e no que lle falan é nun idioma distinto, acaba tendo a sensación de que "se cadra a miña non debe ser a mellor", e iso non pode ser. O decreto fala de introducir hábitos lingüísticos, e a idea subxacente a iso é terríbel. A administración non debe meterse aí. Porque a Xunta está mesmo indo contra a lei de normalización lingüística, que di que os nenos teñen dereito a recibir o primeiro treito do ensino na súa lingua materna.

Esa Lei de Normalización Lingüística di que a lingua "propia" de Galiza é o galego, di iso "a propia", o castelán aparece como lingua "cooficial".
Nós precisamente pensamos que hai que cambiar esa Lei de Normalización, volver facela, e se cadra mesmo con outro nome. Non é adecuada para un país democrático. Di cousas como que a lingua é o "espírito do pobo" que renxen un pouco, parecen linguaxe doutros tempos. Iso de "lingua propia" é un concepto histórico-xeográfico. Non se pode negar que aquí se fala castelán desde hai séculos, e que o galego teña orixe neste territorio non lle outorga un plus sobre unha lingua que é legalmente cooficial. O galego e o castelán son linguas oficiais as dúas, iso implica unha igualdade de dereitos.

É vostede consciente de que a Lei de Normalización Lingüística conta co apoio de todos os grupos parlamentarios? Hai moito tempo que se chegou a ese consenso que vostedes queren rachar. Con que apoio contan?
Hai xente que por primeira vez agora e grazas a isto está vendo recollidas as súas ideas. Xente que aposta porque as linguas poidan gozar dunha convivencia democrática. Había moito malestar pola situación e a xente está moi enfadada despois da imposición do decreto. Os mozos rebélanse contra as imposicións. Eu con sinceridade penso que este sistema non vai funcionar e que as administracións deben apostar por outras vías. Falar de cifras concretas da asociación non ten sentido agora mesmo, porque ademais hai, ou había, moito medo arredor deste tema, de posicionarse claramente. Pero a asociación medra e vai dar moito que falar.

E atoparon receptividade nalgunha formación política para esa demanda?
Nós somos absolutamente apartidistas. Defendemos que non se lexisle de costas á sociedade. Politicamente temos moitos noivos, pero non nos queremos casar. Queremos seguir sendo unha asociación sen ánimo de lucro que defende a liberdade de elección dos cidadáns.