Presentouse este mércores en Bos Aires o libro 'Los "gallegos" en el imaginario argentino. Literatura, sainete, prensa'. Unha crónica de Débora Campos.
"Este libro evidencia un gran proceso de investigación sobre un clixé que, ollado de perto, ten moitos máis matices do que semellaba", explicou o presidente do Consello da Cultura Galega (CCG), Ramón Villares, ao presentar, na cidade de Bos Aires, o libro Los gallegos en el imaginario argentino. Literatura, sainete, prensa (Os galegos no imaxinario arxentino. Literatura, sainete, prensa), un volume que recolle a pescuda dos investigadores María Rosa Lojo, Marina Guidotti e Ruy Farías, que se mergullaron na fundación e consolidación da imaxe dos galegos que aínda pervive na Arxentina.
"Dende que o profesor e historiador Xosé Manoel Núñez Seixas publicou o libro O inmigrante imaxinario abriuse un espazo de investigación que é o que percorre este novo libro", apuntou Villares. Ademais, o titular do CCG explicou que o traballo de Lojo, Guidotti e Farías foi acompañado e alentado polo Arquivo da Emigración Galega e pola Fundación Pedro Barrié de la Maza, dentro da súa colección Galicia Exterior.
Unha minuciosa observación da literatura arxentina, o sainete e a prensa
Los gallegos en el imaginario argentino baséase en observar a literatura arxentina, no sainete e na prensa, para analizar como nestes ámbitos se foi dando conta das actividades dos galegos e das galegas que chegaban á Arxentina e como, dese xeito, se foi tecendo tanto o estereotipo positivo como o negativo respecto deles. Aínda que a colectividade galega é unha das máis importantes que chegou e pervive no país austral, e hai quen contabiliza que neste momento máis de 5.500.000 persoas teñen algún galego emigrado na súa historia familiar recente, había até o de agora unha abraiante carencia de estudos específicos sobre como este colectivo foi representado. Nese contexto o catedrático Xosé Manoel Núñez Seixas alentou a María Rosa Lojo a investigar como foran tratados os galegos na literatura, na prensa e na literatura chamada de cordel ou popular. Aquí está a orixe deste volume.
A idea xurdiu das conversas de María Rosa Lojo con Xosé Manoel Núñez Seixas
"Disque das grandes crises xorden das oportunidades e neste caso é así: as primeiras conversas con Núñez Seixas tiñan como pano de fondo a grande desfeita dos anos 2001-2002 neste país" -lembrou Lojo diante dunhas 200 persoas que se deron cita na Universidade de Ciencias Sociais e Empresariais (UCES)-. "O destronamento foi unha boa ocasión para ollar cara atrás e buscar unha explicación. Porque nese momento tan caótico, os galegos aparecían como un referente moral perdido".
Segundo Lojo, a pescuda protagonizada por ela e por Guidotti e Farías permitiu descubrir "todo un mundo". A integrante do Consello Nacional de Investigacións Científicas e Técnicas (Conicet) e autora de máis dunha ducia de libros de narrativa, explicou que na primeira literatura arxentina xa existen os chistes de galegos "aínda que moito mellores, graciosos e sen o salvaxismo que vemos hoxe", detallou.
O traballo ofrece tres ámbitos de análise: os galegos na literatura arxentina, os galegos representados nas pezas teatrais (encomendado á profesora de literatura Marina Guidotti de Sánchez) e os galegos na mítica revista Caras y Caretas (nas mans do historiador e doutorando pola Universidade de Santiago de Compostela Ruy Farías).
Así, mentres no sainete se poden ver personaxes máis complexos do que se cre, na revista Caras y Caretas reprodúcense as variadas actividades políticas e culturais da colectividade galega.
"Somos os tres autores militantes que buscamos homenaxear os nosos devanceiros"
Pola súa banda, Lojo percorreu exemplos de autores arxentinos que abordaron a temática galega con forte interese: dende Ricardo Rojas e Roberto Arlt, até a actualidade de Guillermo Saccomanno ou Juan Sasturain, pasando por Cortázar: "Aínda que estivo casado cunha galega (Aurora Bernárdez), e foi amigo do poeta Francisco Luis Bernárdez, Cortázar non foi quen de plasmar na súa literatura a complexidade do mundo dos fillos de Galiza. Nas súas novelas e contos sempre atopamos os oficios tradicionais e a imposibilidade de evidenciar o riquísimo mundo intelectual galego", analizou a investigadora.
Por iso, rematou dicindo que, se cadra, ese é o desafío dos escritores da actualidade: "Este é, certamente, un libro de investigación pero tamén é un libro de militancia: somos os tres autores militantes que buscamos homenaxear aos nosos devanceiros e a súa herdanza de creatividade e de laboriosidade. Eses devanceiros que co seu espírito innovador se lanzaron ao mar e crearon aquí un mundo".