Vieiros

É vostede optimista fronte ao escenario que se abre en Euscadi a partir desta semana?
En relación ao que tiñamos deica agora a mellora é sustancial e evidentemente este mércores foi un día de alegría. Ben é certo que a situación está chea de perigos. Entramos nunha fase estimulante aínda que compre camiño e tranquilidade até que a solución do problema chegue a bo porto.

Que vai aparecer en primeiro lugar como elemento prioritario no proceso que se inicia?
Existe un perigo importante que habería que conxurar. Evidentemente, é de agardar que o goberno central tome a iniciativa na situación con pasos concretos. Calquera movemento no que lle toca aos presos, en resposta ao comunicado da ETA, sería moi ben acollido en Euscadi.

Falo claro está de que un mínimo importante sería cando menos cumprir coa resolución do Congreso de 1989 ao respecto do achegamento dos presos a Euscadi. Aínda que cara ao final do proceso, o asunto dos presos terá un carácter máis ambicioso e diferenciado.

E a mesa de partidos?
No ámbito dos partidos, o goberno e o PSOE, e moi en particular o PSE, deben propiciar a creación desa mesa de partidos para tratar os aspectos políticos. Non cabe negociar directamente coa ETA a ese respecto. Pero con alguén haberá que falar. Evidentemente, estamos no que en Euscadi se define coma a teoría das dúas mesas: unha coa ETA e outra cos partidos, onde se defina e fale de solucións para os problemas históricos.

Vostede pensa que exista risco de que a ETA, con Batasuna ilegalizada, vaia a outorgarse un protagonismo nese debate político que coma di debera estar noutros foros?
Creo que non. É unha das cousas das que máis se ten falado. Do propio discurso de Batasuna dáse por feito que a esquerda abertzale asumiu isto, a Asemblea do velódromo de Anoeta deu pistas claras ao respecto. E o comunicado da ETA no fondo correspóndese con aspectos militares e os problemas que propón a súa desaparición e o futuro dos seus ex combatentes, son prioritarios para eles agora mesmo.

O perfil de Otegi no seu momento semellaba implicar unha viraxe no discurso de Batasuna insinuando pasos posíbeis no contorno da ETA?
Primeiro diría que eu, a diferencia da Audiencia Nacional, non creo que o contorno da ETA exista. O que existe é a esquerda abertzale dun lado e a ETA por outro. Otegi non pode nin vai falar en nome da ETA. Pero si terá un labor de intermediación importante e achegará nalgún sentido o que "oiu" en certos contextos. Teño constancia de que este papel xa se definiu nas conversas que desde o contorno de Batasuna houbo co ámbito do PSE, protagonizadas polo propio Otegi dun lado e Eguiguren do outro, en nome de Zapatero. Avanzouse prospectivamente, tomando o pulso da situación. Non hai que esquecer que á fin Eguiguren é representante dun ramal maioritario no PSE, pero á fin probablemente minoritario no que é o PSOE no contorno do Estado. Agora mesmo penso que cada parte sabe a que aterse coa outra. E Zapatero dixo que será a Moncloa quen leve o peso do proceso.

Que papel lle agoira a Batasuna e ao propio Otegi no novo escenario?
Probablemente si que teña un papel importante, malia que a cousa está moi en pañais aínda. El comprometeuse bastante coa solución e coñece ben o persoal ao que representa e como manexarse nese contexto. Pero iso tampouco quere dicir que sexa en estremo decisivo, quero dicir, nunha hipotética saída do primeiro plano de Otegi non se vai deter o proceso.

Boa parte do discurso político do PP estaba construído arredor dese enfrontamento co goberno a conta de Euscadi e a ETA... veremos agora outro escenario?
Hai dous PPs. Por unha parte está o central, o do conxunto do Estado, ao que lle amola profundamente, aínda que en certo modo traten de disimulalo, esta tregua. O seu discurso tremendista alimentábase bastante do conflito vasco. E ademais, non esquezamos que son conscientes de que o proceso que se abre pode ser un activo electoral importante en beneficio de Zapatero. Por outro lado está o PP vasco, para o que esta situación e "dramática". Pensemos en que foi un partido montado en relación a isto e cun discurso baseado en exclusiva nestes temas. Ninguén sabe o que opinan doutros asuntos vitais no debate político da sociedade vasca, do día a día e da realidade social e económica. É un misterio o que pensan ou o que poden dicir de todo o que non sexan os clásicos discursos sobre a "tregua trampa" ou a necesidade de meter no cárcere a todo o mundo. É dicir, para o PP de María San Gil, e no fondo, o PP de Mayor Oreja, isto é unha catástrofe.

O PP dos tempos de Mayor Oreja usara aquilo da "tregua trampa", agora Rajoy inicialmente escolleu a expresión "hai unha pausa, non unha tregua"... Vostede cal pensa que será a estratexia que asumirán os populares?
Eu creo que farán todo o posíbel por poñer todo tipo de dificultades. A intervención de Rajoy, se a miramos polo miúdo, supuxo un paradoxal ofrecemento de colaboración, xa que se baseou en dicir que apoiarían ao goberno sempre que o goberno fixese o que o PP quería. Iso non é colaboración, senón outra cousa, e Rajoy non deixou nada clara a súa posición. Eles, formalmente deben aparentar que non boicotean o proceso de paz, pero insinúan que en canto poidan vanlle poñer paus á roda. Por outro lado, dou por feito que non van estar na mesa de partidos.

Falemos daquel personaxe en concreto, de Mayor Oreja. Lembro que no seu Diario dun Resentido Social, vostede atribuiulle unha responsabilidade importante na oportunidade perdida daquela tregua?
Sen dúbida, foi moi hostil a todo aquel proceso. E fixo todo o posíbel para interferir e dificultar o papel dos mediadores. Lembro que algún deles, caso do bispo Uriarte, se ten referido nalgunha ocasión á estreita vixiancia que sentían e os obstáculos que lles poñían. De feito moi concreto, a máis importante acción de Mayor Oreja para botar abaixo o diálogo daquela foi promover a detención dos membros da ETA que participaban nas negociacións en Zúrich. Aquilo foi un golpe mortal á tregua. Está claro que se tes aberto un proceso deste tipo é necesario que lle concedas certa marxe de actividade á outra parte, e iso e nese momento foi un factor de distorsión enorme. Pensa que non falamos dun grupo de xente se xunte todos os días nun bar para intercambiar pareceres e definir posicións. Volver a reorganizar a situación, encontrar as persoas axeitadas e botar adiante outra vez o proceso sería dificilísimo a partir desa acción. Pero Mayor Oreja deu ese paso porque, sinxelamente, el estaba en contra da negociación. E por outra parte, avaliou que actuar dese xeito era favorábel a outros intereses, electorais, e as súas aspiracións particulares.

E a demonización dos nacionalismos...
Por outro lado estaba esa obsesión diante da posibilidade de que o nacionalismo vasco puidese pasar a traballar en común e obter algunha das súas fins políticas. Cousa contraditoria co presunto convite que o propio PP lle facía ao nacionalismo radical para que apoiase que determinadas fins só se conseguisen pola vía política. Dicíanlles cousas incompatíbeis. No fondo estaban naquela teoría de Ansón do "cancro e a úlcera": "a ETA é coma unha úlcera que nunca é mortal para o Estado e o nacionalismo é un cancro". Para eles o problema non era a ETA, senón o nacionalismo en xeral.

E axudará este proceso á introdución dalgo de pedagoxía política nos discursos e normalizando o debate político?
Veremos como derivan as cousas. A simplificación e a crispación nos discursos do PP, protagonizados por Acebes e Zaplana principalmente, e por Rajoy tamén, e a colaboración nesa tarefa dos seus medios afíns, coa Cope coma punta de lanza, contribúen a un ambiente extraordinariamente enrarecido. Ese discurso ten éxito en moitos sitios.
Haberá unha enorme responsabilidade por parte do goberno en propiciar unha campaña marcada por esa pedagoxía política, que deixe claro o que se está facendo e que resista contra esas acusacións de que imos cara a unha poza ou que o Estado está rachando.

Vostede é profundo coñecedor, o seu libro dá conta diso, da figura de Ibarretxe. Polo seu perfil prognostícalle un protagonismo importante... é dicir haberá que falar de moitas cousas agora e entre ellas do novo Estatuto vasco?
Un dos obxetivos da mesa de partidos é ver como se propón esa reforma do Estatuto. O PNV volverá levar o Plan Ibarretxe. Pero por aí o PSOE non vai pasar. Xa que logo está claro que terá que haber unha negociación á catalá para tratar de definir uns puntos en común. E non é imposíbel atopar un texto onde se encontren todas as partes e que permita ir xuntos ao Congreso.

O lehendakari reitera nos seus discursos esa man tendida e a chamada ao diálogo...
Ibarretxe non se vai "encastillar", non. O certo é que si ten un perfil dialogante. Eu diría incluso que esgotadoramente dialogante.

Por certo, cónteme do seu último libro sobre Arzallus.
Non é un libro propiamente meu. Eu fun transcriptor das súas palabras, alén da opinión que me poidan merecer as súas opinións, tratei de ser o máis fiel posíbel ao modo no que Arzallus as tería contado de ser el directamente quen escribise o libro, cousa a que el renunciou. Para fóra de Euscadi, pode ser interesante comprobar que a imaxe pública que se dinfundiu del no resto do Estado era caricaturesca e ridícula, e nunca respondeu á complexidade do personaxe e á sutileza do seu pensamento. Ademais, fai un percorrido moi interesante a través de máis de vinte anos de vida política.

Lembro ler aquela parte do libro de estilo de El Mundo, as "100 ideas para a rexeneración de España", onde se falaba de autodeterminación en formas moi diferentes á que é agora a liña editorial do xornal... falamos do mesmo periódico? Que pasou no diario que vostede axudou a fundar?
Aquelas propostas en concreto coordineinas eu por encargo do director de El Mundo. Estabamos nun momento onde a obsesión principal era acabar co goberno de Felipe González, que corría risco de converterse noutra cousa diferente a un goberno. Produciuse entón unha confluencia entre posicións á dereita e á esquerda do PSOE, partidarias dun proceso de rexeneración democrática. Había a vantaxe de ter unhas ideas mo claras e a vontade de explicitalas nun corpo argumental coherente. E nesas condicións era significativo que eu mesmo, co meu perfil, fose o xefe de opinión do xornal. Adoptouse entón esa liña editorial que podía cualificarse dunha banda nunha posición socialdemócrata no ámbito dos temas sociais e económicos e abertamente federalista no que correspondía á organización territorial do Estado.

Unha vez que a fronte aberta diante do executivo de Felipe González estivo cuberta, o periódico orientouse cara a posicións máis dereitistas, e progresivamente, todos os que eramos alleos a esa postura fomos marchando ou sendo relegados. Eu mesmo, no seu momento presentei a renuncia e pedín a excedencia.

Non queremos deixar de preguntarlle pola súa experiencia en internet, sendo vostede pioneiro na rede, cunha das webs persoais máis visitadas do Estado...
Si, mesmo podo dicir que fun das primeiras persoas que comezaron a navegar en internet en España. Aínda que en realidade a web persoal non xurdiu até que me fun do periódico. Era un momento no que me apetecía así e todo seguir en contactcto co ámbito xornalístico, e por outro lado tamén quería seguir facendo o exercizo de seguir escribindo a diario. Converteuse nunha forma de opinar e de ser punto de encontro. Recentemente tomou unha forma máis profesional e moderna



Javier Ortiz: "O periodismo, tal e como fora concibido, está morto"
Baixo o título "Poder e medios de comunicación", Javier Ortiz, convidado por Inzar, falou esta semana en Compostela e na Coruña das miserias do xornalismo actual, "condicionado polas estratexias dos grandes grupos empresariais".

"O pluralismo que nos ofrecen é meramente formal", opina Ortiz, "igual que o conductor dun tren non pode escoller sair da vía e que o político-conductor só pode escoller conducir o tren con máis ou menos delicadeza: a vía decídea o poder económico. E necesariamente a democracia queda afectada". Nese sentido, Javier Ortiz considera que "o xornalismo é hoxe unha actividade adicada á expresión da ideoloxía dominante" e é moi escéptico sobre o tópico tradicional dos medios coma factor de control dos poderes. "Na súa ideoloxía profunda os grandes medios apenas se diferencian: atlantistas e pronorteamericanos; concepcións neoliberais no económico e apoio incondicional aos grandes grupos empresariais que gobernan o Estado", subliña, "cun certo nivel de abstracción El Mundo e El País apenas se diferencian".

Ortiz explica que "o periodismo non foi nunca extraordinariamente independente e agora ademais a súa relación estreita con empresas alleas ao propio xornalismo, convirte os medios en instrumentos ao servizo da propaganda de emporios empresariais". Preguntado pola posibilidade de que internet poida ofrecer un punto de inflexión para esa desacougante paisaxe da que fala, amósase escéptico: "internet ofrece moitas vantaxes, malia que non penso que de momento sexa unha alternativa real a grandes medios, aínda tendo unha capacidade de influencia social crecente, está lonxe da penetración e o poder que por exemplo, ten asumida a televisión hoxe en día".


Así e todo o xornalista que escribiu aquel "Diario dun Resentido Social", insiste en que non di "que as cousas non poidan mudar, pero hai que saber o que temos enfronte: unhas máquinas de gañar cartos moi ben engraxadas".


Roberto Noguerol