 |
A adversidade agudiza o enxeño. O pobo galego lévao demostrando durante séculos e foi quen de saír da escuridade tantas e tantas veces...
Durante moitos anos e especialmente no pasado recente, en plena dictadura, a nosa identidade corría o risco de ser asimilada, de desaparecer.
As iniciativas que tentaban de recuperar a nosa identidade, se ben diversas e emprendedoras, chocaban, por un lado, coa afogante situación, e pola outra, coa desorganización que presentaban os sectores intelectuais e políticos da oposición democrática e galeguista, tanto no interior do país, coma no exilio.
A xente do interior, estabilizada e activa nas mínimas posibilidades que ofrecía a censura, traballaba tendo como elemento central a actividade cultural. Só así podemos entender o éxito dunha proposta tan sinxela, pero á fin tan efectiva, que presentou diante da Real Academia Galega D. Francisco Fernández del Riego, xuntamente con D. Manuel Gómez Román e D. Xesús Ferro Couselo: celebrar, celebrarmos, un Día das Letras Galegas no que se puidesen honrar e dar a coñecer as obras dos nosos autores e autoras máis importantes.
Francisco Fernández del Riego escolleu o 17 de maio por ser esta a data que figura na dedicatoria a Fernán Caballero en Cantares Gallegos, a nosa primeira obra moderna.
Desde aquela primeira edición de 1963 trascendeu o 17 de maio os lindes do puro formalismo académico para se constituír en día -polo menos un- onde se puidese afirmar a nosa identidade colectiva.
Comezando na primeira edición con Rosalía de Castro plasmouse o desexo de unir pobo, cultura e identidade diferenciada nunha mesma celebración porque a autora superaba, e aínda supera se se quere, a etiqueta de simple escritora, porque hai unha imaxe de Rosalía que agrupa, simbolicamente, os galegos. Sen ela o saber, abriu por segunda vez un novo rexurdimento para a lingua.
E desde ese momento o Día das Letras espallouse e tomou corpo ata chegar a tódolos lugares do país e moito máis alá, na diáspora, na Internet...
Por un día, desde o tempo da Longa Noite ata hoxe, descubrimos e revisamos, renovamos e demos a coñecer a nosa literatura medieval, o grande chanzo perdido, a incomparable poesía amorosa e cívica, a fabulación ensoñadora, o nunca mostrado do teatro ... tantos e tantos autores e autoras que petan na nosa porta denunciando o olvido e facendo unha chamada ao futuro.
35 anos. 35 edicións. 35 autores. Os clásicos, os contemporáneos, homes e mulleres. Poesía, prosa ou teatro.... Coñecidos, descoñecidos ou inxusta e intencionadamente ignorados.
De Cuevillas a Celso Emilio, de Pondal a López Abente, do mestre Pedrayo a Cabanillas.... trinta e cinco autores que a seguir se nomean para que lembremos que deron moito e moito significaron para este país.
1963: Rosalía de Castro (1837-1885). Coa súa obra, poética, intimista e comprometida, ten aberto para a lingua galega un período de esplendor.
1964: Afonso Daniel Rodríguez Castelao (1886-1950). Escritor, debuxante, político, médico, e incluso actor afeccionado, demostrou coa súa traxectoria vital un compromiso de solidariedade e amor por Galicia.
1965: Eduardo Pondal (1835-1917). O bardo bergantiñán abriu novos camiños coa súa temática celta e intención cívica para a redención total do pobo galego.
1966: Francisco Añón (1812-1878). Poeta do prerexurdimento , participante nun volume esencial na historia da literatura clásica "El álbum de la Caridad".
1967: Manuel Curros Enriquez (1851-1908). Verdadeiro poeta civil de Galicia, soubo recoller nos seus traballos a sensibilidade e os desexos do pobo para quen escribía.
1968: Florentino López Cuevillas (1886-1958). Investigador e literato da Xeración Nós, deixou espalladas por distintas publicacións verdadeiros módelos de bo escritor.
1969: Antonio Noriega Varela (1869-1947). Con Montañesas e Do ermo, foi quen de buscar e
espallar a beleza e a sensibilidade das cousas máis
pequenas, da natureza.
1970: Marcial Valladares Núñez (1821-1903). Autor da primeira novela galega impresa en Galicia, Maxina ou a filla espúrea.
1971: Gonzalo López Abente (1878-1963). O intimismo e a sinxeleza son as características principais do autor de Cintileos nas ondas, poeta e narrador.
1972: Valentín Lamas Carvajal (1849-1906). Espiñas, follas e froles é o nome do seu principal
libro. O autor ten ademais a importancia de ser o
editor do diario O tío Marcos da Portela, primeira
publicación periódica escrita integramente en galego.
1973: Manuel Lago González (1865-1925). Poeta formalista e versificador nato, membro da Real Academia Galega, puña freo á súa inspiración coa rixidez e norma que lle influíron os seus estudios eclesiásticos e da literatura de carácter relixioso.
1974: Xoan Vicente Viqueira (1886-1924). Inspirador das Irmandades da Fala, destaca sobre todo polo seu labor como pensador e activo defensor de reformas encamiñadas á innovación e galeguización do sistema educativo.
1975: Xoan Manuel Pintos (1811-1876). Precursor do Rexurdimento, A Gaita Gallega
convérteo en pioneiro do uso do galego en moitas
formas poéticas e mestre induscutible das
importantes figuras do noso renacemento literario.
1976: Ramón Cabanillas (1876-1959). Poeta, autor teatral, traductor e narrador, consíderase
o Poeta da Raza pola súa variedade de rexistros
temáticos -amoroso, relixioso, épico, etc...- e
estilísticos.
1977: Antón Vilar Pont (1881-1936). Principal prosista da xeración das Irmandades e
artífice da renovación ideolóxica no pensamento
nacionalista destaca polos seus traballos xornalísticos
e ensaísticos.
1978: Antón López Ferreiro (1837-1910). É sen dúbida un dos grandes escritores e pensadores
da Galicia do fin de século, continuador tardío da
novela romántica. A súa principal achega é A
tecedeira de Bonaval.
1979: Manuel Antonio (1900-1930). Principal poeta das vangardas galegas que soubo
atopar un lugar, con De catro a Catro, entre a liña
ruralista dos seus antecesores e a europeísta da
Xeración Nós coa introducción do espírito renovador dos ismos europeos e hispanoamericanos.
1980: Afonso X O Sabio (1221-1284). Nel quíxose facer mención a tódolos autores da súa
corte que formaron a máis importante colección de
poesía medieval galego-portuguesa de temática
relixiosa, As Cantigas de Santa María.
1981: Vicente Risco (1884-1963). Membro do Grupo Nós, destaca pola súa
personalidade individualista e conflictiva, aspectos
que se reflicten en moitas das súas obras, O porco
de pé e Do caso que lle aconteceu ó Doutor
Alveiros, e nas que se mostra un amor enorme por
Galicia.
1982: Amado Carballo (1901-1927). Proel e Obra en prosa e verso, compilada por Xosé María Alvárez Blázquez, son as únicas obras deste autor que, con Manuel Antonio, elevou a literatura galega a cotas universais.
1983: Manuel Leiras Pulpeiro (1854-1912). Compañeiro de Curros e Lamas Carvajal na literatua
finisecular, os seus traballos poéticos están
espallados por unha chea de publicacións que
recollen a súa sensibilidade e entrega aos máis desfavorecidos.
1984: Armando Cotarelo Valledor (1879-1950). Presidente do Seminario de Estudos Galegos, é sen dúbida o primeiro dos autores teatrais importantes de Galicia, tal e como demostran as súa obras Trebón, Beiramar e Mourenza.
1985: Antón Lousada Diéguez (1884-1929). Membro fundamental da Xeración Nós, sen el é imposible entender o camiño do nacionalismo político e cultural. Prosista con influencias na tradición popular e poeta ocasional, as súas obras foron recollidas por Xusto González Beramendi.
1986: Aquilino Iglesia Alvariño (1909-1961). Señardá, Corazón ao vento e Cómaros Verdes son as tres principais obras poéticas de quen soubo recoller as máis diferentes influencias da literatura do seu tempo (Antero de Quental, hilozoísmo, etc...), facendo unha poesía nova e ricaz.
1987: Francisco Herrera Garrido (1869-1950). Néveda, novela de forte inspiración posromántica, fai da súa autora unha das máis importantes figuras femininas da liteatura galega, sendo considerada coma discípula de Rosalía.
1988: Ramón Otero Pedrayo (1888-1976). Pouco se pode dicir en tres liñas de quen foi o grande mestre da Xeración Nós e renovou e ampliou os lindes da literatura galega moderna.
1989: Celso Emilio Ferreiro (1912-1979). Nunca un libro, Longa Noite de Pedra, serviu tan
marabillosamente para reflectir unha sociedade en
loita pola súa liberdade e dar a coñecer a un poeta,
que con toda a súa producción poética e prosística, é o poeta cívico e moral, por excelencia, dos tempos modernos.
1990: Luis Pimentel (1885-1985). Poeta lugués que reflicte un tempo de inquedanzas e desexos de paz en libros coma Triscos e Sombra do Aire na herba, publicado postumamente.
1991: Álvaro Cunqueiro (1911-1981). Poeta, narrador, autor teatral, pensador e ensaísta
que deu ós novos autores, un mundo cheo de suxestións e camiños para descobrir e que fose posible o seu desexo de que a lingua galega tivese mil primaveras máis.
1992: Fermín Bouza Brey (1901-1973). Con Nao senlleira abre unha das máis importantes liñas poéticas da nosa litetura, o neotrobadorismo, que serviu para achegármonos ó fascinante mundo da literatura medieval galego-portuguesa.
1993: Eduardo Blanco Amor (1879-1979). Considérase coma un dos grandes novelistas da literatura galega con obras coma Xente ao lonxe,
A esmorga, Os biosbardos , etc...
1994: Luís Seoane (1910-1979). Con este autor represéntase o labor dos galegos no exilio. Figura polifacética e complexa, Seoane é poeta e prosista ocasional que non pode desbotar as cargas do seu compromiso político e social en defensa da liberdade.
1995: Rafael Dieste (1899-1981). Pertence á chamada Xeración do 22. Cos seus contos e pezas de teatro, entre as que destacan A fiestra Valdeira e Dos arquivos do Trasno, tentou de modernizar o sistema literario galego, afastándoo do ruralismo.
1996: Xesús Ferro Couselo. Aínda que ten publicado algún artigo sobre o galego e a súa historia, Ferro Couselo foi un historiador e divulgador do pasado de Galicia e, en concreto, de Ourense e a súa provincia.
1997: Anxel Fole Sánchez (Lugo, 1903-1986). Este autor, fundamentalmente escritor de relatos, foi un grande retratista da Galicia de posguerra e soubo incorporar á súa paisaxe narrativa toda a esencia da nosa tradición cultural. Probablemente a súa obra máis coñecida é "Á lus do candil " de 1953.
1998: Meendinho, Johám de Cangas e Martin Codax. Representantes da etapa histórica en que a nosa literatura se desenvolvía nun contexto de normalidade lingüística e cultural, trascendendo a importancia do corpus literario galego as fronteiras do noso país. |
